Eo son d'Ozcos / I'm from the Ozcos [Oscos]

[Edu d'Ozcos]

"Al final do veyo bosque indoeuropeo, und'as Asturias confundense con Galicia, emerxen, d'entre as neblas, úas islas interiores cuyo nome inexplicable explicanlo todo... Os Ozcos.".
Estas palabras, sacadas d'un reportaxe de T.V.E. (a televisión pública española) de finales dos ano 80, resumen un pouco a sensación que calquer viaxeiro pode sentir cando descubre esta comarca del occidente asturiano que durante toda a súa historia, hasta mediaos dos ano 80, vivío un pouco al marxen del resto del país debido, en gran medida, pola súa agreste e difícil orógrafía, malas vías de comunicación, lexanía con os centros urbanos d'importancia e sobre todo a deixadez das administraciois e instituciois politicas que non veían n'ela nengún interés económico o social (lease electoral). Este aislamento traxo consigo a conservación da súa naturaleza e d'úa cultura tradicional pouco adulterada co'l paso dos tempos que ainda hoy podese apreciar e disfrutar.
Pa los que non conozan esta zona da Asturias rural dicir que Os Ozcos situanse no extremo ocidental d'Asyurias, co'l limite con Galicia, tan situados n'úa meseta de suaves vales e desgastaos montes a medio camín entr'a costa cantábrica e os montes primeiros da cordillera, tein úa altura media de 700m sobre'l nivel del mar e tan formaos por tres conceyos, Samartín (d'unde é el que suscribe), Santalla e Vilanova nos que viven n'actualidá alredor d'úas 1.500 personas.
Habitada dend'a antigüedá (existen restros de castros d'alrededor do siglo IV a.c.) tuvo habitada por pequenos grupos o tribus de lo que se chama "cultura castreña" que vivían da agricultura, a caza e a ganadería. Foi conquistada polo imperio romano (como'l resto do país) qu'explotou os sous montes pa extracción d'ouro (quedan tamén restos d'estas minas en Samartín) sendo por este motivo toda a comarca, tamén hacia Grandas de Salime e Al.lande d'úa importancia extratexica vital para o imperio. Poucas referencias existen sobr'a comarca despois da caida romana hasta'l siglo XI que con a construción do Monasterio de Vilanova por parte da orden cisterciense comenza úa época de desarrollo económico e cultural impulsao polos monxes que foron co'l tempo medrando'l sou patrimonio e influencia, social, cultural e politica dentro e fora da comarca. Co'l desarrollo impulsao polo monxes surxirón tamén familias de terratenentes que "competían" en riqueza e influencia con estos como por exemplo a Casa de Mon, que poseían un imponente pazo na aldea del mesmo nome e da que muitos dos sous descendiente chegaron a ser altas personalidades na sociedá española dos siglos XVI, XVII e XVIII.
A partir del siglo XVIII surxe na comarca a industria do ferro impulsada por un fluxo migratorio chegado d'Euzkadi, sobretodo da zona de Legazpi e outras zonas de Guipuzcoa, e comenza a desarrollase esta actividá, ademais da extración, con a construcción de Mazos (martinetes) e Ferrerias prá transformación del ferro. Esta será a gran actividá económica da zona hata que con a chegada da revolución industrial os altos fornos construidos n'outras zonas fain pouco rentable a activida transformadora quedando únicamente a minería como industria relacionada co'l metal e úos poucos mazos prá fabricación d'utensilios a pequena escala.
A minería aínda sobrevivirá hasta á mitá del siglo XX, 1958, sendo a partir d'esta época cando comenza el declive e decadencia da comarca que non atopa un relevo a este sector e non pode evitar qu'a xente teña qu'emigrar a outras zonas d'Asturias, España u otros paisesen busca de trabayo. En poucos a diaspora deixa casi valeiro el territorio e comenza un descenso da población qu'inda hoy e imparable pasando d'úos 5.000 habitantes a mediaos d'os anos 50 a os casi 1.500 d'actualidá.
A decadencia económica-industrial xunto co'l abandono institucional das administraciois públicas chegan hata mediaos dos anos 80 que con a chegada d'Autonomía, goberno de Pedro de Silva (1982-89), diseñanse e impulsanse planes de desarrollo (Eo-Ozcos, 1984) co'l fin d'equilibrar as diferentes comarcas asturianas e compensar l'olvido e nula inversión pública hata esa fecha. A este plan rexional siguen outros xa con inversión europea que consiguen en poucos anos acabar con ese retraso secular que padecía a comarca e impulsa novas alternativas económicas que se podan compatibilizar con a ganadería e a agricultura que foron as que sobreviviron en todo este tempo. Así surxe n'esta zona, a partir da construcción del "Hotel La Rectora", en Taramunde, el fenomeno del turismo rural que s'acabará convirtindo n'un referente non xa sólo na zona sino tamén a nivel estatal e europeo.
Os últimos anos, pese ás meyoras nas infraestructuras e servicios con los que cuntan Os Ozcos, veñen marcaos polo continúo descenso e enveyecimento da población que sembra a duda sobre'l futuro d'esta terra.
Creo que me líei un pouco n'este mensaxe pero quería describir, pa los que non conozcan Os Ozcos, un pouco a súa historia. Prestariame manter úa conversación con que lo desee a través d'este canal e s'algué ten algo qu'aportar, preguntar, suxerir o responder tou seguro qu'algo aprenderemos todos.
Pa terminar añadir que no ano 2008 a UNESCO declarou Os Ozcos, xunto outras terras no limite Astur-Galego "Reserva da Biosfera" con a denomización das Terras de Burón, Ozcos e Eo.
Espero que vos preste e como diría'l Ferreiro, gran paisano e amigo, pa despedirse.
Haxa Salú.

[is]

It's great to read about the Ozcos on the website for the first time, Edu. It's a part of Asturias where local culture has survived best and people are actually proud of their traditions and language. Wish you could tell us about the 6th century Archbishopric of Britonia, which included the monastery of Vilanova. A wave of Bretons and Britons settled this area and neighboring Lugo province in Galicia. My Breton in-laws would be interested. Here is a website:

http://en.wikipedia.org/wiki/Britonia

I'd also be interested in the Basque blacksmiths who settled in the Ozcos. They also settled in the Nison River Valley of County Ayande/Allande, but it was a bit earlier than the 18th century (more like early 17th century). Where in Ozcos did they set up their ferreirias?

[Edu d'Ozcos]

Non teño constancia de relación de Ozcos con a zona de Bretoña (Lugo). En cuanto al monasterio de Vilanova foi fundao e construido no siglo XII pola orden de S. Benito pasando despois al Cister. Lo mais probable é que'n antes xa existira algún asentamento primitivo d'heremitas na zona pero non lo sei con certeza.
En canto al fluxo migratorio d'orixen vasco foi mais o menos n'ese tempo, finales del S. XVII e primeiros del XVIII, cando s'asentaron na zona e comenzaron a construir mazos e ferrerías. D'a súa actividá queda constancia en muitos topónimos como "Ferreira", "Ferrería", "El mazo", "Mazo de Mon"... así como apellidos como "Amezaga", "Legaspi o Legazpi". Tamén hai referencias n'algún veyo escudo. Probablemente na zona xa hubera algúa instalación d'este tipo con anterioridá da chegada d'este fluxo pero forón os vascos os que desarrollaron esta actividá nos Ozcos.

----
Trans. Is

I'm not really sure of the link between the Ozcos area and Bretona in Lugo province, Galicia. I know that the monastery in Vilanova dates to the 12th century when it was first built by the order of St Benito. Later it was transferred to the Cistercian order. Vilanova was probably the site of an earlier settlement of hermits/monks.

As for the migration of people from the Basque country it took place at the end of the 17th and early 18th centuries. That is when they settled in the area and began building hydraulic hammers and smithies. Local place names attest to metalworking activities: Ferreira, Mazo, Mazo de Mon. The presence of Basque blacksmiths is similarly present in local family names like Amezaga, Legaspi or Legazpi.

There are also references to the metalworking in some coat of arms. But it is highly probable that blacksmiths worked in the area long before the arrival of the Basques, although these were behind the surge of metalworking activity.