LA MADREÑA ASTURIANA, UN SÍMBOLU NACIONAL D'ASTURIES
Posted: Sun Dec 03, 2006 11:06 am
La madreña asturiana
La madreña ye'l calzáu más típicu y tradicional de l'Asturies campesina y trabayadora. Les condiciones naturales d'Asturies son les meyores pal desarrollu los árboles comu'l carbayu, la faya o el castañu. Antañu cuasi to país asturianu yera viesca, lo que facilitó l'aprovechamientu los recursos madereros. La madera foi durante munchu tiempu elementu imprescindible na vida cotidiana.
De madera fairánse aperios, cacíos, muebles, xarrés...y calzáu. La madreña ye un calzáu que se asemeya al zuecu. Ta fechu d'una sola pieza de madera, cerráu pola parte superior , empicaxáu y con tacos nes sueles. L'orixe de les madreñes piérdese na nueche los tiempos, y contamos con teoríes pa tolos gustos: dende'l más puru determinismu xeográficu (pal barru), a la influencia celta. Lo que ta claro ye que yá s'usaben enantes la llegada los romanos, anque entós yeren más rudimentaries. Nel entamu sedría una simple tabla suxeta al pie por tires de piel. Con variantes, diríen evolucionando dende les formes que dexaben descubierta la parte superior, hasta la madreña zarrada que conocemos. El pisu tamién camudó en grosor hasta llegar a los dos o trés tacos d'agora.
Hai exemplares d'estes característiques en Suecia, Dinamarca, Holanda, Alemania y Francia pero onde tienen mayor implantación y pervivencia ye nes Asturies y nel noroeste ibéricu. Sedrá na Cordillera Cantábrica, ente los Ancares y el ríu Miera (Les Asturies d'Uviéu y de Santillana), onde esti particular calzáu alcanzará mayor evolución, diversidá tipolóxica y difusión ente la población. Dafechu, en tolos conceyos y parroquies había madreñeros y mercaos de madreñes.
L'oficiu de madreñeru alternábase colos llabores del campu y tresmitíase de xeneración en xeneración. La producción nunca foi masiva, y el consumu mayor yera local, magar que demientres munchos años los asturianos abastecieron de madreñes a tol norte d'Hespaña. L'oficiu de madreñeru debió ser ún de los más rentables de la industria artesanal. Xovellanos dicía nos sos Diarios refiriéndose a Puente los Fierros "fábrica de madreñes en que trabayen casi tolos vecinos pa llevales a la Feria del Camin, pues consúmense toes en Lleón y como ellos son los portadores, traen al país toles ganancies". Otros dos grandes centros madreñeros, además de Puente los Fierros, fueron Casu y Somiedu. La madreña casina, tamién llamada tarnina pol cercanu Puertu Tarna, ye negra y llisa y fue'l modelu más estendíu del oriente astur. Los distintos nomes que reciben les madreñes suelen indicar la procedencia o la forma quirosanes, alleranes, redondes, d'escarpín.
Esisten dos grandes tipos de madreña, la nomada d'escarpín y la de zapatilla. La primera ye la más antigua y el so usu estinguiose col del escarpín, que yera un calzáu interior de llana, ensin armadura alguna. La segunda ye la madreña actual, más llixera y escotada, adaptada a la moderna zapatilla de pisu de goma.
La ellaboración de la madreña llévase alantre nel taller, que solía tar na antoxana o nun tendexón. La madera más usada ye la de castañal, bedul, faya, nozal, pláganu y cerezal. En cortándose, trocéase desbastandola primero col fachu y depués cola azuela. Una vegada que tá conseguida la forma triangular, afuráquense cola gurbia y el tarabiellu lo que ye l'empeine y la boca. L'interior rebáxase cola llegra y l'esterior suavizase col raseru, suxeta la madreña nun maderu iguáu, que permite colgar d'él la ferramienta, facilitando el llabor. Nel pisu tallaránse los tazos. Una pea atrás y dos o una llarga horizontal delantre. El procesu continúa col arreglu la boca y bordes col cuchiellu y la talla decorativa con gurbia y punzones.
Hasta qu'aparecieron los barnices industriales, finabase col afumáu que ye lo que-yos daba'l collor , doráu o prietu. N'Asturies central y occidental conseguíase'l negru con rames y fueyes de dalgunes plantes. Nel restu, el collor yera pardu tirando a roxu, pa lo que quemaben felechu verde o poco secu. Aparte la estética, l'afumáu impermeabilizaba la madreña. Les ampeyes o tacones pueden dir ferráes con clavos (los de la madreña llámense carchueles) y, en tal casu, rodéense con un alambre y chapa, pa que nun abran. Los ferraxes usábense pa evitar el desgaste la pea, asina comu pa nun esbariar. En vez d'un trincu (qu'asina llámase tamién al clavu), por zones, gastaben tarugos recambiables, de madera más resistente que la propia madreña. Col tiempu, l'asfaltu los caminos y la desaparición de los ferreros, llevaron a camudar les carchueles por tacos de goma.
La decoración consistía nel grabáu de la puntera con motivos vexetales o xeométricos, qu'imitaben los elementos del calzáu. Varía col tipu de madreña, la zona y el madreñeru. Pueden ocupar tol empeine o dir en bandes circulares de la boca al picu. El sogueáu, les conches o la cruz gamada, son constantes na decoración asturiana dende la época castreña y podemos encontralos tanto na madreña como en muebles, hórros, cerámica o piedra. Como accesoriu pa la ñeve, acoplabénse marañones o barayones, que son unos aparatos de madera, paecíos a les raquetes, que suxetabénse con correes y aumentaben la estabilidá. Nes zones rurales inda s'usen abondo les madreñes y hai puestos en tolos mercaos d'Asturies. Pa caleyar ye lo meyor, y anque agora munchos caminos tan asfaltáos íA ver quien va al prau o a la cuadra ensin madreñes! . La madreña asturiana non sólo sirve güei pa vendela a los turistes allugando una santina dientro, sinon que tien un usu perestendíu y actual n'abondos y estremaos llabores. La madreña ye'l calzáu nacional d'Asturies, tou un símbolu de la so milenaria y ancestral cultura.
Muséu de la Madreña Asturiana - Casu (Asturies)
La madreña ye'l calzáu más típicu y tradicional de l'Asturies campesina y trabayadora. Les condiciones naturales d'Asturies son les meyores pal desarrollu los árboles comu'l carbayu, la faya o el castañu. Antañu cuasi to país asturianu yera viesca, lo que facilitó l'aprovechamientu los recursos madereros. La madera foi durante munchu tiempu elementu imprescindible na vida cotidiana.
De madera fairánse aperios, cacíos, muebles, xarrés...y calzáu. La madreña ye un calzáu que se asemeya al zuecu. Ta fechu d'una sola pieza de madera, cerráu pola parte superior , empicaxáu y con tacos nes sueles. L'orixe de les madreñes piérdese na nueche los tiempos, y contamos con teoríes pa tolos gustos: dende'l más puru determinismu xeográficu (pal barru), a la influencia celta. Lo que ta claro ye que yá s'usaben enantes la llegada los romanos, anque entós yeren más rudimentaries. Nel entamu sedría una simple tabla suxeta al pie por tires de piel. Con variantes, diríen evolucionando dende les formes que dexaben descubierta la parte superior, hasta la madreña zarrada que conocemos. El pisu tamién camudó en grosor hasta llegar a los dos o trés tacos d'agora.
Hai exemplares d'estes característiques en Suecia, Dinamarca, Holanda, Alemania y Francia pero onde tienen mayor implantación y pervivencia ye nes Asturies y nel noroeste ibéricu. Sedrá na Cordillera Cantábrica, ente los Ancares y el ríu Miera (Les Asturies d'Uviéu y de Santillana), onde esti particular calzáu alcanzará mayor evolución, diversidá tipolóxica y difusión ente la población. Dafechu, en tolos conceyos y parroquies había madreñeros y mercaos de madreñes.
L'oficiu de madreñeru alternábase colos llabores del campu y tresmitíase de xeneración en xeneración. La producción nunca foi masiva, y el consumu mayor yera local, magar que demientres munchos años los asturianos abastecieron de madreñes a tol norte d'Hespaña. L'oficiu de madreñeru debió ser ún de los más rentables de la industria artesanal. Xovellanos dicía nos sos Diarios refiriéndose a Puente los Fierros "fábrica de madreñes en que trabayen casi tolos vecinos pa llevales a la Feria del Camin, pues consúmense toes en Lleón y como ellos son los portadores, traen al país toles ganancies". Otros dos grandes centros madreñeros, además de Puente los Fierros, fueron Casu y Somiedu. La madreña casina, tamién llamada tarnina pol cercanu Puertu Tarna, ye negra y llisa y fue'l modelu más estendíu del oriente astur. Los distintos nomes que reciben les madreñes suelen indicar la procedencia o la forma quirosanes, alleranes, redondes, d'escarpín.
Esisten dos grandes tipos de madreña, la nomada d'escarpín y la de zapatilla. La primera ye la más antigua y el so usu estinguiose col del escarpín, que yera un calzáu interior de llana, ensin armadura alguna. La segunda ye la madreña actual, más llixera y escotada, adaptada a la moderna zapatilla de pisu de goma.
La ellaboración de la madreña llévase alantre nel taller, que solía tar na antoxana o nun tendexón. La madera más usada ye la de castañal, bedul, faya, nozal, pláganu y cerezal. En cortándose, trocéase desbastandola primero col fachu y depués cola azuela. Una vegada que tá conseguida la forma triangular, afuráquense cola gurbia y el tarabiellu lo que ye l'empeine y la boca. L'interior rebáxase cola llegra y l'esterior suavizase col raseru, suxeta la madreña nun maderu iguáu, que permite colgar d'él la ferramienta, facilitando el llabor. Nel pisu tallaránse los tazos. Una pea atrás y dos o una llarga horizontal delantre. El procesu continúa col arreglu la boca y bordes col cuchiellu y la talla decorativa con gurbia y punzones.
Hasta qu'aparecieron los barnices industriales, finabase col afumáu que ye lo que-yos daba'l collor , doráu o prietu. N'Asturies central y occidental conseguíase'l negru con rames y fueyes de dalgunes plantes. Nel restu, el collor yera pardu tirando a roxu, pa lo que quemaben felechu verde o poco secu. Aparte la estética, l'afumáu impermeabilizaba la madreña. Les ampeyes o tacones pueden dir ferráes con clavos (los de la madreña llámense carchueles) y, en tal casu, rodéense con un alambre y chapa, pa que nun abran. Los ferraxes usábense pa evitar el desgaste la pea, asina comu pa nun esbariar. En vez d'un trincu (qu'asina llámase tamién al clavu), por zones, gastaben tarugos recambiables, de madera más resistente que la propia madreña. Col tiempu, l'asfaltu los caminos y la desaparición de los ferreros, llevaron a camudar les carchueles por tacos de goma.
La decoración consistía nel grabáu de la puntera con motivos vexetales o xeométricos, qu'imitaben los elementos del calzáu. Varía col tipu de madreña, la zona y el madreñeru. Pueden ocupar tol empeine o dir en bandes circulares de la boca al picu. El sogueáu, les conches o la cruz gamada, son constantes na decoración asturiana dende la época castreña y podemos encontralos tanto na madreña como en muebles, hórros, cerámica o piedra. Como accesoriu pa la ñeve, acoplabénse marañones o barayones, que son unos aparatos de madera, paecíos a les raquetes, que suxetabénse con correes y aumentaben la estabilidá. Nes zones rurales inda s'usen abondo les madreñes y hai puestos en tolos mercaos d'Asturies. Pa caleyar ye lo meyor, y anque agora munchos caminos tan asfaltáos íA ver quien va al prau o a la cuadra ensin madreñes! . La madreña asturiana non sólo sirve güei pa vendela a los turistes allugando una santina dientro, sinon que tien un usu perestendíu y actual n'abondos y estremaos llabores. La madreña ye'l calzáu nacional d'Asturies, tou un símbolu de la so milenaria y ancestral cultura.
Muséu de la Madreña Asturiana - Casu (Asturies)